Przedsiębiorstwo społeczne - spotkanie z Muhammadem Yunusem

Utworzono: czwartek, 09 luty 2012 06:51

Poprawiono: czwartek, 17 styczeń 2019 08:29

Odsłony: 19657

Relacja ze zorganizowanego przez miesięcznik ThinkTank spotkania z laureatem Nagrody Nobla prof. Muhammadem Yunusem. Spotkanie miało miejsce w dniu 1 lutego 2012 roku w klubie Polskiej Rady Biznesu.

Prof. Muhammad Yunus, bangladeski ekonomista i wykładowca uniwersytecki, doszedł w latach 1970. do przekonania, że tradycyjnie rozwijana gospodarka nie zmieni losu biedaków w jego kraju. Zauważył też, że jednym z najboleśniejszych problemów ludzi biednych było ich niewolnicze uzależnienie od lichwiarzy. Jak biedni byli ci biedacy niech świadczy fakt, że suma długów grupy 42 osób z wioski Jobra wyniosła równowartość 27$. Uzależnienie od lichwiarzy polegało na tym, że dłużnicy zaciągający pożyczki na zakup surowca, np. pędów bambusa, z których wytwarzali proste przedmioty, zmuszani byli sprzedawać całą swoją produkcję lichwiarzowi za wyznaczoną przez niego cenę.

Yunus zwrócił długi lichwiarzowi z własnych pieniędzy i postanowił zorganizować bank, którego misją byłoby udzielanie mikropożyczek, a którego udziałowcami stawaliby się z czasem sami pożyczkobiorcy. I tak narodziła się idea pierwszego społecznego przedsiębiorstwa — przedsiębiorstwa, którego misją i zadaniem jest rozwiązanie jakiegoś społecznego problemu. Dziś stworzony w ten sposób Grameen Bank, co w języku bengali znaczy „bank wiejski”, ma 8 milionów klientów i miesięcznie udziela pożyczek na kwotę 100 milionów dolarów przy wskaźniku spłaty zadłużenia na poziomie 98%. Zadbano też, aby pożyczki docierały przede wszystkim do kobiet, bo to one w największej mierze „zarządzają” gospodarstwami domowymi. Dziś 95% klientów banku to kobiety.

Yunus kreśli bardzo wyraźną granicę pomiędzy organizacją charytatywną (non-profit) a przedsiębiorstwem społecznym. Ta pierwsza najczęściej pozyskuje środki finansowe z zewnątrz, np. od donatorów, by w całości pożytkować je na jakieś cele społeczne, np. na wydawanie darmowych posiłków. Działające w podobnym obszarze społeczne przedsiębiorstwo przyjmuje jako swoją misję produkcję powszechnie dostępnej, taniej, bezpiecznej i ekologicznej żywność. Nie tylko więc produkuje żywność, ale też tworzy miejsca pracy.

Z gospodarczego punktu widzenia firma społeczna jest normalną firmą, tyle że jej głównym zadaniem nie jest generowanie dywidendy dla udziałowców, ale rozwiązywanie jakiegoś problemu społecznego. Firma społeczna przynosi zysk, ale w całości przeznacza go na własny rozwój, a rozwój służy realizacji misji. Zarząd firmy nie jest też rozliczany ani z wielkości sprzedaży, ani z wysokości zysku, ani też ze wzrostu wartości firmy, ale z realizacji celów misyjnych. Warto jednakże podkreślić, że dla realizacji tych celów, potrzebny jest i wzrost sprzedaży i wzrost zysku i wzrost wartości firmy. To co w innych firmach jest celem, tu staje się drogą do celu.

Z upływem lat idea społecznego przedsiębiorstwa została rozwinięta przez Muhammada Yunusa daleko poza bankowość. Dziś zarówno w Bangladeszu, jak i w wielu innych krajach świata, istnieją inspirowane jego ideą społeczne przedsiębiorstwa. Oto kilka przykładów, o których była mowa na spotkaniu (wszystkie w Bangladeszu).

Niewielka wytwórnia taniego jogurtu wybudowana przez firmę Danone. Przy produkcji pracuje jedynie osiem osób, ale dzięki najnowocześniejszej technologii wytwarzają 150 tys. porcji jogurtu dziennie. Sprzedawcy nie są pracownikami firmy, ale drobnymi przedsiębiorcami, którzy docierają bezpośrednio do domów klientów. Dzięki temu swoją działalność mogą podejmować bez żadnych inwestycji, jogurt jest bardzo tani i wiele osób zyskuje pracę. Celem misyjnym tej firmy jest likwidacje niedożywienia dzieci. Dwa kubki jogurtu tygodniowo wystarczają na zaspokojenie potrzeb dziecięcego organizmu w zakresie wszystkich mikroelementów. W planach jest powstanie dalszych dwudziestu tego typu wytwórni. Dziś pojemniki na jogurt są biodegradowalne, ale już prowadzone są prace nad pojemnikiem jadalnym. Człowiek biedny — mówi Yunus — nie powinien wydawać pieniędzy na coś, co później wyrzuci.

Postawiona przez firmę Adidas wytwórnia butów, które są sprzedawane w cenie 1€ za parę. Nad stworzeniem takiego obuwia laboratoria Adidasa pracowały przez dwa lata, znów, podobnie jak Danone, wykorzystując najnowocześniejsze technologie. Celem misyjnym tej firmy było doprowadzenie do sytuacji, w której ludzie ubodzy mogliby nosić obuwie na co dzień, a nie jedynie raz na rok w święto, jak było do tej pory.

Tanie telefony komórkowe dla najuboższych. Zaproponowanie tego produktu wymagało przełamania przekonania, że ludzie biedni nie potrzebują telefonu. Dziś jest to największy operator telefonii komórkowej w kraju. Wraz z aparatem każdy klient otrzymuje jedną kartkę z najważniejszymi numerami telefonów. Obok typowych numerów alarmowych, znajdują się na niej numery premiera i ministra spraw wewnętrznych, a także numery lokalnych posłów.

Firma produkująca tanie panele słoneczne dla gospodarstw domowych. Dziś produkcja wynosi 1000 paneli dziennie. Dzięki nim tradycyjne kuchnie są zastępowane kuchniami elektrycznymi, co — jak powiedział Yunus — ratuje życie wielu kobiet, które do tej pory często zapadały na nowotwory na skutek pracy przy dymiących tradycyjnych kuchniach.

Prof. Yunus tak określa siedem najważniejszych cech społecznego przedsiębiorstwa:

1. Celem przedsiębiorstwa jest przezwyciężenie ubóstwa lub rozwiązanie innego ważnego problemu społecznego.
2. Przedsiębiorstwo jest finansowo samowystarczalne.
3. Przedsiębiorstwo nie wypłaca dywidendy inwestorom, a w przypadku wycofania się inwestora otrzymuje on jedynie zwrot sumy, jaką pierwotnie zainwestował (bez procentów i wyrównania inflacyjnego).
4. Cały generowany przez przedsiębiorstwo zysk jest przeznaczany na jej rozwój.
5. Przedsiębiorstwo dba o środowisko.
6. Wynagrodzenie pracowników jest w wysokości obowiązującej na rynku pracy, ale warunki pracy są lepsze.
7. Praca jest dla pracowników źródłem radości.

Na koniec słowo komentarza w sprawie zarzutów na temat rzekomych korupcyjnych praktyk Yunusa oraz bezlitosnego traktowania pożyczkobiorców przez jego bank. Jak podaje The Economist (http://www.economist.com/blogs/newsbook/2011/01/microfinance_under_attack) wysuwane przez norweską organizację pomocową zarzuty o malwersację nie znalazły potwierdzenia, natomiast źródłem pozostałych zarzutów są sfery polityczno-rządowe Bangladeszu zaniepokojone rosnącą popularnością Yunusa. Podejmowane są próby przejęcia przez państwo kontroli nad jego bankiem. Jako pisze BBC (http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-12619580) podejmowane są próby usunięcia Yunusa z kierownictwa banku pod zarzutem przekroczenia przez niego wieku emerytalnego. 

Pozytywną opinię o działalności Yunusa potwierdził w rozmowie ze mną wysokiej rangi polski działacz Ashoki (http://www.ashoka.org), organizacji promującej ideę społecznej przedsiębiorczości (social entrepreneurship) bardzo bliską idei społecznego przedsiębiorstwa. No i wreszcie jakże pozytywnie wypowiedział się o Yunusie Komitet Noblowski. 

Więcej o działalności Muhammada Yunusa można przeczytać w jego książce „Przedsiębiorstwo społeczne — kapitalizm dla ludzi” wydanej przez wydawnictwo ConCordia Sp. z o.o Kontakt Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. i +48 664 468 421. Moja recenzja tej książki na stronie Muhammad Yunus, Przedsiębiorstwo społeczne — kapitalizm dla ludzi, ConCordia Sp. z o.o., Warszawa 2011

Więcej informacji na temat działalności Muhammada Yunusa:

Strona Yunus Centre
Relacje ze spotkań: www.yunus.pl

Opisy wybranych przedsiębiorstw społecznych:

Grameen Bank
Grameen Danone Foods
Grameen Veolia Water
Grameen Intel
BASF Grameen